صنايع دستي اصفهان

در اينجا نگاهي مي اندازيم به صنايع دستي اصفهان كه شهرت جهاني دارند. و شايد بسياري از مردم دنيا، ايران را با صنايع دستي شهرهايي چون اصفهان بشناسند. صنايع دستي شهر اصفهان نشان دهنده ي ذوق و هنري است كه مردمش داشتند.

صنايع دستي اصفهان، قدمتي طولاني دارد. اوج رونق و شكوفا شدن اين هنرهاي زيبا دوران صفويه بود، از آن زمان اين مهارت از هنرمندان و استادان بزرگ، با روش استاد شاگردي، نسل به نسل منتقل شد تا به امروز. صنايع دستي اصفهان پستي بلندي هاي زيادي داشته است. پس از رونق دوران صفويه، بازار اين حرفه در زمان قاجاريه از رونق افتاد و بعد از انقلاب مشروطه، جان تازه اي گرفت و خوشبختانه هنوز هم پابرجاست. با نگاه كردن به آثار تاريخي زيباي اصفهان ميتوان اصالت هنرهايي چون كاشي كاري، تزئينات آجري، آينه كاري، انواع خط و گچ بري در ديواره، سقف ، ستون و … مساجد، عمارت ها و ديگر آثار تاريخيش ديد.

با عبور از بازارهاي قديمي اصفهان مانند قيصريه، صنايع دستي چشم نوازي را ميبينيم كه نظر هر كسي را به خود جلب مي كند. با عبور از اين بازار و ديدن گردشگران داخلي و خارجي مي توان فهميد كه اين صنايع زيبا علاقمندان بسياري دارد. صنايع دستي اصفهان قلم زني، ميناكاري، خاتم سازي، پارچه قلمكار، مليله سازي، فيروزه كوبي هستند، كه توضيح مختصري درباره آنها بيان كردم.

از جمله ديگر صنايع دستي اصفهان، به موارد زير مي توان اشاره كرد:

قالي بافي
نگارگري
منبت كاري
نمدمالي
تراش مس
صحافي
ضريح سازي
معرق
سرمه دوزي

ميناكاري اصفهان

 

در مغازه هاي صنايع دستي اصفهان و حتي ديگر شهرها ظروف و اشياء نيلگون رنگي، ديده مي شود كه يكي از پر طرفدارترين صنايع دستي اصفهان است. در مورد زمان پيدايش اين هنر زيبا اطلاعات دقيقي در دست نيست و تنها، نمونه هاي محدودي از دوران صفوي باقيمانده است و بعد از آن در دروان قاجار نمونه هاي اندكي همچون سرقليان و كوزه قليان و .. كه ميناكاري بوده، به چشم ميخورد. پس از آن، دوران پهلوي شروع خوبي براي اين هنر بود، كه استاد «شكرا… صنيع زاده» توسعه اش داد.

عناصر اصلي هنر ميناكاري، فلز و آتش است و بعد از آن رنگ هايي ك به آن جلوه مي دهد. روي طلا و نقره مي توان ميناكاري انجام داد ولي مس فلز اصلي انجام اين كار است. زيباترين اشياي ميناكاري كه نظرها را جلب مي كند ظروف تزييني، گلدان، زيور آلات ،جعبه لوازم آرايش، تابلو و … است. گاهي تركيب اين هنر زيبا را در كنار ديگر آثار هنري ميتوان ديد.

قلم زني اصفهان

 

قلم زني در اصفهان جز صنايع دستي پررونق است. قلم زني هنري است، كه شايد از همان ابتداي زندگي بشر بوجود آمده. قلم زني همان هنر حكاكي كردن روي سنگ (حجاري) بوده كه طي مراحل مختلف در طول تاريخ، بر روي فلزهاي گرانبها انتقال يافت.

هنر قلم زني، كنده كاري و ايجاد نقش و طرح با قلم و ضربه چكش، روي اشياي فلزي است. طلا، مس، برنج، نقره، آلياژ مس و برنج فلزاتي هستند كه براي قلمزني عموما استفاده مي شوند. اشياي بسياري مانند ظروف، گلدان ها، تابلوها و … با هنر قلمزني آراسته شده اند، كه زيبايي خيره كننده شان نظر همه را به خود جلب مي كند.

پارچه قلمكار اصفهان

 

پارچه قلمكار يكي از صنايع دستي پرطرفدار اصفهان است. تاريخ پيدايش هنر قلمكاري به زمان حمله مغول ها باز مي گردد، كه نوعي ايده ي جديد از هنرمندان ايراني بود. سپس در دوران صفويه گسترش يافت. در زمان شاه عباس صفوي از اين پارچه هاي زيبا براي دوخت لباس استفاده مي شد و توجه درباريان را به خود جلب كرد بطوري كه لباس هايشان را با اين پارچه ها تهيه مي كردند. پارچه هاي زمان صفوي بسيار پركار بود و كمتر جاي خالي در آن ها ديده مي شد. اما از رونق آن در دوران قاجار كاسته شد، سپس رضاشاه با دادن تمهيدات ويژه سبب رونق اين حرفه شد. امروزه، در خانه هر ايراني، مي توان يكي از اين پارچه هاي زيبا را ديد.

قلمكاري به معناي تصوير كردن نقوش و طرح هايي بر روي پارچه ساده از جنس كتان و كرباس مي باشد. اوايل اين عمل با قلم مو انجام مي شد ولي به علت صرف وقت و هزينه، هنرمندان ترجيح دادند مهرهايي را حكاكي كنند، و اين كار را برايشان ساده تر كرد. بيشتر طرح هاي كه بر روي اين پارچه ها ديده مي شود تصوير عشاق، تصاوير تاريخي، تصوير شعرا، تصاوير طبيعت، بته و جقه كه به نسبت بقيه طرح ها، پرطرفدارتر است. اين پارچه ها بصورت سفره، سجاده، لباس، روتختي و … عرضه مي شوند. پيشنهاد مي كنم براي بازديد نمونه هاي نفيس اين آثار به موزه ي هنرهاي تزئيني اصفهان مراجعه كنيد.

خاتم كاري اصفهان

 

يكي ديگر از صنايع دستي اصفهان خاتم كاري است. قدمت اين هنر هم به دوران صفوي بر مي گردد، در آن زمان كاخ ها، ميز و صندلي ها، رحل قران ها خاتم كاري شده بودند. ابتدا مركز خاتم سازي، شهر اصفهان بود. اما بعدها اين هنر در شيراز رونق بيشتري گرفت و امروزه خاتم سازي شيراز جايگاه بالاتري دارد.

هنر آراستن سطح شي ها را بوسيله مثلث هاي كوچك، در طرح هاي مختلف را خاتم سازي مي گويند. اين مثلث ها از جنس عاج، استخوان، مفتول برنج ، چوب و بعضي اوقات طلا هستند. خاتم اصفهان به روش خاتم شيراز ساخته مي شود، گاهي با نقره يا مينا كاري همراه مي شود، كه در شيراز نمي توان ديد. آثار زيباي خاتم سازي كه در بازارهاي اصفهان جلب توجه مي كنند اشياي تزئيني، جعبه هاي زيبا، قاب عكس، شطرنج، تخته نرد و … هستند. به نظر من يكي از بهترين هدايايي است، كه ميتوانيم براي عزيزانمان بخريم.

فيروزه كوبي اصفهان

 

فيروزه كوبي هنري است، كه قدمت چنداني ندارد. فيروزه كوبي در مشهد انجام مي شد ولي بعد ها، حدود 70 سال پيش توسط «يوسف حكيمان» به اصفهان آورده شد. امروزه اجناس فيروزه كوبي اصفهان شهرت بسياري دارد. اما صنعتگران مشغول به اين حرفه و توليدات محدود است.

ظروف فيروزه كوبي شده از جنس مس، نقره، برنج، برنز هستند، در اين هنر فيروزه ها در اندازه هاي كوچكي، بصورت موزاييك بر روي اشيا، چسبانده مي شوند. اين هنر زيبا در ساخت آينه شمعدان، گلدان، ظروف و زيورآلات استفاده مي شود.

مليله سازي اصفهان

 

مليله سازي يكي از ظريف ترين صنايع دستي اصفهان است. اين هنر زيبا، نياز به دقت ، وقت و حوصله ي بسياري دارد. گاهي در ساخت اجناس ظريف و زيبايي چون گوشواره و گل سينه از زرگران و ميناسازان حرفه اي كمك گرفته مي شود تا جلوه ي چند برابري داشته باشند. زيورآلات، ظروف و اشياء تزئيني بسيار زيبايي با اين هنر خلق مي شود.

منبع: نشاط آوران