صنايع دستي كيش

صنايع دستي كيش را كمتر كسي مي شناسد و عموم مردم فكر مي كنند كه در جزيره اي مثل كيش صنايع دستي خاصي يافت نمي شود. صنايع دستي هر شهر گواه از فرهنگ و هنر آن منطقه مي باشد كه بسته به شرايط و مصالح بومي منطقه اين هنر هاي دستي نمايان مي شود و رفته رفته پا در تاريخ آن شهر و ديار مي گذارد. زنان و مردان روستايي و بومي آن منطقه هستند كه گاهي براي نياز هاي شخصي و گاهي براي كسب درآمدشان دست به چنين هنر هايي مي زنند. معرفي صنايع دستي كيش مي تواند به شما در شناخت بهتر جزيره نيز كمك كند.در زير انواع صنايع دستي كيش را بيان كرديم

كوزه هاي سفالي

كوزه هاي جزيره كيش يك مشخصه ي خاص دارند كه مي توان به راحتي آن ها را از ميان صد ها كوزه ي سفالي ديگر تشخيص داد، آن رنگ سبز گل منطقه مي باشد. طبق تحقيقات به عمل آماده محققين، خاك جزيره كيش در عمق 30 متري به گلي مرغوب مي رسد كه نام آن گل مارن مي باشد و با فرآوري شدن مي توان از آن به عنوان يك گل بسيار مرغوب در سفالگري استفاده كرد.گل مارن از هزاران سال پيش، نزد بوميان جزيره شناخته شده و مورد استفاده در فضاي معماري داخلي و خارجي ساختمان ها و آب انبارها بوده است.يكي از ويژگي هاي اين نوع خاك درجه حرارت پخت بسيار بالاي آن در حد 1100 درجه مي باشد.

براي اولين بار ايرج گلزاري از خاك مرجاني جزيره كيش توانست محصولات سفالي بي نظيري را به ايران و جهان عرضه كند. ايرج گلزاري مي گويد : اين گل نه تنها براي سفالگري، بلكه به دليل مواد معدني غني براي گل تراپي (گل درماني) كاربرد دارد.

جزيره كيش امروزه در سفال صدادار و يا همان سفال آوايي حرف اول را مي زند. اين سفال داراي رنگ خاصي است كه آن را منحصر به فرد مي كند. هنرمندان نقوش و طرح هاي بسيار زيبايي را بر روي اين سفال نقش مي بندند، اين سفال به خارج از ايران نيز صادر مي شود.

شيريكي پيچ

شيريكي پيچ از زير انداز هاي سنتيست كه توسط دار بافته و پرداخت مي شود در اصطلاح محلي به آن گليم سوزني مي گويند. شيريكي پيچ يك نوع گليم است كه در بيشتر مناطق ايران يافت مي شود، تفاوت اين گليم در هر منطقه بسته به طرح و رنگ هاي آن منطقه دارد. تار آن پشم و پودش از نخ پشمي يا ابريشمي است كه در نوع سوزني و نازك آن از تار با نمره 10 دو لا  و پود نمره 20 دو لا، براي شيريكي پيچ معمولي از تار با نمره 5 و پود با نمره 6 استفاده مي كنند. دار آن شبيه گليم و بافتش شبيه به قالي مي باشد، مراحل بافت آن به شرح زير است :

چله كشي – ساده بافي (يك تار زير و يك تار رو) – بافت حاشيه به صورت پود پيچي كه در انتها گره زده مي شود – شيوه بافت رج به رج – پود گذاري بعد از اتمام هر رج – گره هاي رايج در شيريكي  پيچ ( گره متن، آب دوزي) – سوزاندن نخ هاي پشت گليم – شست و شو – داركشي – بخار دادن.

مهد گليم شيريكي پيچ، سيرجان است كه منبع انواع شيريكي پيچ ها با دارهاي بافندگي آن مي باشد. در جنوب كشور طرح ها و نقوش خاصي بر روي پارچه و گليم و … مي اندازند اما در مورد شيريكي پيچ نمي توان دو شيريكي را مثل يكديگر بافت چرا كه نقوش آن بسته به حالات و احساسات، عقايد و باور هاي بافنده دارد. بافنده تركيب بندي از رنگ ها، سردي و گرمي، الهام گرفتن نقوش از طبيعت و يا عادات روزمره را در يك صفحه دار شيريكي به نمايش مي گذارد.

چادر شب

چادر شب يكي ديگر از صنايع دستي جزيره كيش محسوب مي شود كه در سراسر ايران نيز كاربرد دارد و به روش بافندگي با دار توليد مي شود. عموم مردم فكر ميكنند كه فقط اين هنر در شمال ايران كاربرد دارد و در ناحيه هاي شمالي هنوز بافته مي شود، اين در صورتي است كه در جزيره كيش ما شاهد چادر شب بافي هستيم. اين هنر دستي داراي كاربرد هاي متفاوتي است كه بسته به نياز در هر منطقه استفاده مي شود. ابعاد چادر شب معمولا 2 در 2 است و رنگ آن بسته به منطقه اي كه در آن بافته مي شود متفاوت است در جزيره كيش زنان محلي و بومي آن منطقه از رنگ هاي مورد پسندشان كه اكثرا رنگ هاي مكمل و تند است، استفاده مي كنند، پيش زمينه چادر شب اكثرا رنگ قرمز مي باشد.

دستگاه چادر شب بافي را پاچال نيز مي گويند كه شامل اجزاي عاروس، ورد، تار يا تان، تون، ارج، دستكش، پي نورد، تخته پاچال، ماكو، پس نورد، هزنا، پاتي كلي مي شود كه زنان روستايي در يك محل جمع شده و پاچال را بنا مي كنند. از چادر شب براي موارد خاصي استفاده مي شود :

• پارچه حاصل از بافت را كه چادر شب مي گويند براي كمر درد و يا جلوگيري از رطوبت به كمر مي بندند.
• براي جهيزيه عروس استفاده مي شود و آن را روي وسايل عروس مي كشند.
• به عنوان رو تختي يا رو انداز استفاده مي كردند.
• جا نماز و يا ساك دستي براي حمام رفتن.

سبد و حصير

حصيربافي يا بافت بوريا يكي از قديمي ترين صنايع دست بشر است كه توسط بافت حاصل از الياف هاي گياهي بوجود مي آيد. ايران يكي از شانزده كشور توليدكننده حصير بشمار مي رود. به دليل مواد اوليه حصير ها، روش توليد حصير در ايران متفاوت بوده و تشابه حصير ها در نوع بافت يعني تار و پود است. در اين منطقه براي حصير بافي نوار هاي حاصل از نخل خرما را استفاده مي كنند بعلاوه از برگ درخت خرما، نخل هاي وحشي و ساقه ي ني هاي باتلاقي در حصير بافي مناطق گرمسيري بهره ميبرند.

ابزار استفاده در حصير بافي نخ تاب (لوتو)، ورقه يا شانه ي حصيربافي (پلار)، دستگاه حصيربافي، داس يا قيچي يا چاقو مي باشد. مواد مورد استفاده در حصيربافي عبارتند از : گالي يا جگن – ساقه نخل يا كلوش (ساقه ي برنج) – سوف يا سيم، كلير يا كولر (نوعي آلاله بلند و صاف) – روغن جلا. اين مواد خام بسته به مناطق مختلف انتخاب و بافته مي شوند، رنگ آنها نيز متاثر از گرمسير و سرد سير بودن مناطق است. موارد مصرف حصير ها متنوع است و در هر منطقه بسته به نيازشان از آن استفاده مي كنند، صنايع دستي كيش مواردي مانند سبد ميوه، زير انداز، پاراوان، كيف،سبد نان، زنبيل و … را در حصير بافي خود جاي مي دهد.

انواع صنايع دستي دريايي

انواع صنايع دستي دريايي از صدف ها، بقاياي آبزيان دريايي و حلزون ها درست مي شود. گاهي از اين صنايع به صورت مستقيم و گاهي غير مستقيم بهره مي گيرند، به طور مثال مرجان، خرچنگ، حلزون و گوش ماهي ها را سالم نيز مي فروشند. از صدف ها، پولك ها و … صنايع متنوعي درست مي كنند كه زاييده ي ذهن خلاق جوانان و زنان جزيره كيش است، به طور مثال مي توان به آويز ها، لوستر هاي كوچك، تزئينات حاشيه ي آينه ها، جعبه هاي مزيين شده به صدف و مرواريد، زيورآلات و بدليجات دريايي، ساخت مجسمه هاي تركيبي و … اشاره كرد.

علاوه بر صنايع حاصل از محصولاتي كه توسط جزر و مد دريا به ساحل مي آيد، از صنايع دستي دريايي ديگر اين منطقه مي توان به صنايعي كه حاصل از پوست نرمتنان دريايي درست مي شود اشاره كرد. پوسته هاي سخت كاوك و ماوك آن ها اين اجازه را به شما مي دهد كه بتوانيد با آن هنر نمايي كنيد.

پارچه هاي گلابتون دوزي

گلابتون دوزي كيش به دوخت بر روي پارچه با نوار ها و نخ هاي زري مي گويند، اين هنر در سده ي سوم پيش از ميلاد در ايران مرسوم بوده است. ابتدا نقش مورد نظر را بر روي پارچه ميكشند و بعد با استفاده از وسايل مورد نياز شروع به دوخت هاي خاص بر روي طرح ها مي كنند. هنر ظريف رودوزي يا همان گلابتون دوزي بيشتر در شلوار هاي زنانه بندري يافت مي شود. نقوشي كه در اين هنر بيشتر مرسوم است : پيچك ترنج، گل ساعتي، نقش محرابي، گلهاي اسليمي، گلهاي ختائي، نقش بازو بندي، بته روحي، محرماتي يا ستوني، بته جقه اي، سروچه و انواع گلها و گاهي تصاوير افراد نيز دوخته مي شود.

از پارچه هاي گلابتون دوزي شده در لباس هاي محلي، شال هاي محلي، روسري و … استفاده مي شود. ابزار كار اين هنر شامل : الك چوبي يا كمان، كش يا بند، پارچه ساده، مداد جهت كشيدن طرح، قلاب، نخ هاي زري با رنگ هاي طلايي يا نقره اي و يا رنگ هاي ديگر مي شود. گاهي پارچه گلابتون دوزي شده مستقيما استفاده مي شود و از آن شلوار يا پوشاك درست مي كنند و گاهي نيز گلابتون دوزي از روي پارچه جدا مي شود و به صورت تركيب با ديگر پارچه ها، دوخته مي شود.

بادله دوزي

يكي از نام صنايع دستي كيش بادله دوزي است، بادله دوزي بافت نوعي نوار تزئيني است كه با نخ هاي زري بافته مي شود، نام ديگر بادله دوزي ” تلي بافي” است. اين نوار ها 15 سانتي متر عرض دارند و طول آن ها بسته به نواره هاي نياز در گلابتون دوزي و مصارف ديگر است. نخ عريض در وسط و نخ هاي باريك در كنار قرار مي گيرند. مصارف مورد استفاده اين هنر پر زرق و برق در لبه هاي پاچه ي شلوار زنانه كه براي نوعروسان و مراسم هاي جنوبيست، در حاشيه دوزي هاي جهيزيه ي عروس، جانماز و سجاده دوزي و … . لوازم مورد نياز اين هنر يك پايه، قرقره هاي نخ هاي زري، كوسن و سوزن مي باشد، بعلاوه اين هنر با دست و توسط انواع گره هاي مرسوم بافته مي شود.

انواع صنايع دستي كيش را از بازار عرب ها و درب خروجي شهر كاريز مي توانيد تهيه كنيد. محصولات صنايع دستي كيش جزو بهترين هديه هايي است كه شما ميتوانيد براي دوستان و اقوام بعد از سفر به اين جزيره تهيه كنيد.

منبع : نشاط آوران